وبلگ علی اکبر ویسی
انتشارات متنوع
وبلگ علی اکبر ویسی
انتشارات متنوعلرستان و آئین مردگان در آستانه نوروز
در لرستان از دیر باز،رفتن به پیشواز نوروز و سال نو،همراه با یاد درگذشتگان و اموات بوده است.این مسئله ریشه بسیار تاریخی داشته و به احتمال قوی به زمانی برمی گردد که ایرانیان بر دین زرتشت بوده اند.مطابق آموزه های این دین،زندگی انسان ها با مرگ به پایان نمی رسد بلکه پس از مرگ نیز ادامه می یابد.از این رو زرتشتیان،همراه مردگان ادوات و وسایل و ظروف و حتا غذاهایی که فکر می کردند برای ادامه حیات نیاز دارند،در قبر آن ها می گذاشتند.دفینه هایی که امروزه در لرستان با نام «قور گور»- قبر گبر- پیدا می شوند،همان قبرها و وسایل گذاشته شده در آن هاهستند.به هر حال ،بزرگداشت یاد و خاطره در گذشتگان در روزهای منتهی به عید نوروز و برپایی آئین ها و مراسم خاص در بین ایرانیان خصوصا لرها از دیرباز رواج داشته است.طبق اعتقادات کهن،درشب عید نوروز روح اموات به محیط خانواده برمی گردد و نظاره گر وضعیت بازماندگان می شود.اگر اوضاع به سامان باشد،با آسودگی و آرامش و رضایت به جای خود برمی گردد.به همین دلیل، در لرستان مجموعه مراسمی قبل از عید نوروز انجام می گرفته است تا موجبات رضایت و آرامش روح و روان درگذشتگان فراهم آید وهم این که زندگان نیز از نظر روحی و روانی و هجران عزیزان در گذشته به آرامش و سکینه قلبی برسند.مهم ترین مراسم عبارتند از: مراسم پنجشنبه آخر سال در آخرین پنجشنبه قبل از سال نو،مردمان لر اعم از شهری و روستایی و مرد و زن به سوی گورستان ها می شتابند.لرها حتا از شهرها و مناطق دوردست به قصد حضور در کنار قبور عزیزان و خواندن فاتحه در چنین روزی،به لرستان باز می گردند.در این مراسم گورها شستشو داده شده و روی سنگ آن ها گلاب ریخته و گل و سبزه گذاشته می شود.بازماندگان برای گرامیداشت یاد و خاطره اموات و آمرزش روح و روان آن ها فاتحه می خوانند و چند ساعتی به صورت دسته جمعی در کنار مزارها می مانند. مراسم نوعید این مراسم به یاد کسانی که در سال منتهی به عید نوروز درگذشته اند،در منزل بازماندگان برگزار می گردد.مردم دسته دسته به خانه بازماندگان می روند و فاتحه می خوانند و به آنان دلداری و سرسلامتی می دهند.این مراسم قبلا در منازل برگزار می گردید ولی اکنون بیشتر بر سر قبر اموات در همان پنجشنبه آخر سال برگزار می گردد. مراسم«اِلَفَه»یا«عِلَفَه» همان طور که گفته شد،ارتباط با روح و روان اموات و درگذشتگان و حاضر و ناظر دانستن آن ها در ایام منتهی به عید نوروز،از جمله اعتقادات دیرپای لرها بوده است.مراسم الفه یا علفه از جمله مهم ترین آئین مرتبط با این اعتقاد است.در واژه نامه های لری ،الفه یا علفه به مفهوم عید مردگان یا به تعبیر لکی «شو مردیل»- شب مرده ها- است و برخی آن را برگرفته از رسوم اعراب و واژه عرفه می دانند.با توجه به قدمت فرهنگ ایرانی و حاکمیت دین زرتشت در بین ایرانیان و سفارش زیاد آن در مورد اموات،گمان نمی رود که این مراسم از سنت های اعراب یا از دین اسلام وارد فرهنگ ما شده باشد.هر چند خواندن فاتحه می تواند به تاثیر پذیری این آئین از دیانت اسلام،تعبیر شود.در شامگاه یک روز قبل از عید نوروز،نان«تیری» پخته می شد.این نان نازک و فطیرمانند و شبیه نانی بود که هم اکنون نیز در دهات الیگودرز پخته می شود.بعد، با روغن حیوانی حلوا درست می کردند.موقعی که روغن داغ می شد،طباخ نام اموات را یکی یکی بر زبان می آورد و به یاد هر کدام از آن ها،مقداری آرد در روغن می ریخت و سعی می کرد کسی از قلم نیفتد.سپس حلوای داغ را روی نان تیری می ریختند و یکی دو نان اضافه هم روی آن می گذاشتند و به منزل کسی می بردند که«سرفاتحه» را بلد بود.در آنجا بزرگان و سالخوردگان و جوانان جمع بودند و حلواها و تیری هایی را که می رسید،به نوبت می خوردند و سرانجام سرفاتحه خوان،سرفاتحه را در دل خود می خواند و سکوتی بر مجلس حاکم می شد تا این که او با صدای بلند می گفت:فاتحه!با شنیدن این کلمه همه حضار فاتحه می خواندند و در پایان دعا می کردند که انشاا... دست به دست به شما یعنی مردگان برسد!بعد از خواندن فاتحه،سفره و ظروف را جمع می کردند.این مراسم در روستاهای لرستان بسیار معنوی بوده و با حساسیت ویژه ای در بین مردم اجرا می شده است و مردم احساس می کرده اند که روح اموات واقعا در اطراف خورندگان تیری و حلوا و فاتحه خوانان در چرخش است.در این مجلس یادبود،به یاد درگذشتگانی که اهل سیگار یا قلیان نیز بودند،توسط ریش سفیدان سیگار و قلیان هم کشیده می شد.به جای حلوا،خرما و شیربرنج نیز مرسوم بود.به این ترتیب مردم احساس می کردند که درست یک روز قبل از شروع جشن نوروز و ورود به خوشی و خوشحالی،حق اموات را نیز ادا کرده اند! سنت برافروختن اجاق مصیبت دیدگان بجز مراسم بالا،سنت بسیار جالب دیگری هم در بین مردم لرستان رواج داشته است و آن روشن کردن و برافروختن اجاق پخت و پز صاحبان مصیبت چند ساعت قبل از سال تحویل بوده است.سالخوردگان مرد و زن که می دیدند در روز منتهی به عید نوروز،خبری از تدارک برای این عید در خانه همسایه عزادارشان نیست،دسته جمعی به خانه آن ها وارد می شدند و ضمن دل جویی کردن و سرسلامتی دادن به آن ها،اجاق خانه شان را نیز برمی افروختند و پاتیل(دیگ بزرگ)آب را روی آن می گذاشتند تا کار پخت و پز برنج(آش) برای شب عید شروع شود و حداقلی برای عزاداران نیز وجود داشته باشد.از آن گذشته،از بزرگ ترهای خانواده عزادار نیز می خواستند که علی رغم غمی که در دل دارند،برای ورود به سال نو آماده شوند و در این رابطه ملاحظه جوان ترهای خانواده را بنمایند. متاسفانه،در اثر تغییر نسل و پیچیدگی ها و گرفتاری های زندگی کنونی و در سایه بی مبالاتی و سهل انگاری مسئولان فرهنگی،بیشتر این آئین ها و سنن و رسوم(که بخشی از هویت فرهنگی ما هستند) در حال فراموش شدن و از بین رفتن هستند. برچسب‌ها: لرستان, آئین نوروز |
+ نوشته شده در شنبه ۱۳۹۱/۱۲/۲۶ساعت 18:51 توسط مراد سپهوند | آرشیو نظرات |
| صفحه نخست پروفایل مدیر وبلاگ پست الکترونیک آرشیو عناوین مطالب وبلاگ |
| درباره وبلاگ |
 در این وبلاگ مطالبی در مورد مسایل اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی،سیاسی و زیست محیطی استان لرستان ارایه می گردد |
| آرشیو موضوعی |
| سیاسی-اجتماعی فرهنگی اقتصادی زیست محیطی شعر فارسی شعر لری شعر لکی ضرب المثل لری گزیده خاطرات چکیده مقالات علمی لرستان به روایت تصویر گلچین شعر کهن لرستان از میان ایمیل ها و پیامک ها خبر و نظر |
RSS |